Haraka haraka haina baraka (haast, haast heeft geen zegen)

Nu 2 weken in Tanzania, de eerste week in het ziekenhuis zit erop en mijn buddy Dieuwertje is gearriveerd. Het avontuur is begonnen en het wordt alleen nog maar beter! Voor wie denkt dat ik zelf al een Afrikaan ben, het is regenseizoen, er zijn ontelbaar veel muggen, dus nee we hebben nog niet veel in de zon gezeten. Hieronder een epistel van wat ik de afgelopen anderhalve week heb opgeschreven.

Maandagochtend 2 december was mijn eerste officiële dag in het ziekenhuis. Het is hier vroeg licht en rond half 7 hoorde ik de vogeltjes al, dus tijd om op te staan. Heerlijk om op de veranda je kopje thee of koffie te drinken. Kwabi, de tuinman, komt op maandag, woensdag en vrijdag en meestal rond 7 uur al. Hij dronk dus gezellig even mee op de veranda. Om 8 uur was de overdracht, gek om in een heel ander ziekenhuis rond te lopen. Het Engels van de mensen hier moet ik ook erg aan wennen, dus ik kreeg niet alles mee. Gelukkig heb ik gehoord dat ik niet de enige ben die dit ervaart. Na de overdracht ging ik terug naar huis om te ontbijten. Fausta had nog chapati's (soort pannenkoeken) in de koelkast gezet dus nadat ik ze besmeerd had met Nutella gingen die er goed in. Hierna begon ik met de kinderafdeling, waar de meeste coassistenten samen starten. Na een aantal patiënten kwam dokter Geofrey me helpen en deden we het samen. Dit was erg fijn want ik had toch nog wel wat vragen en er waren best wat nieuwe patiënten dus het liep ook wat beter door. Doordat ik het handschrift en het gesproken Engels van de artsen hier moeilijk kan ontcijferen voel ik me soms nog best wel dom, maar dit zal vast wennen. De meeste kinderen hebben malaria, bloedarmoede of een longontsteking, niet zelden gecombineerd. Hier moet ik me nog wel wat in gaan verdiepen in de avonden of ochtenden. Ik merk dat ik het fijner vind om met meer licht te studeren en aangezien het om 19 uur donker is en de lampen binnenshuis niet erg fel zijn, kan dat 's ochtends wat beter. Na de rondes ging ik terug naar huis om te lunchen en dr. Geofrey vroeg of ik rond 17 uur thuis was zodat hij even langs kon komen. Na de lunch liep ik nog terug naar de kinderafdeling om wat lab uitslagen te bekijken en belde ik dr. Geofrey om dit te overleggen. Ook dit ging weer lekker soepel aan de telefoon haha. De verpleegkundige was al weg en het leek rustig, dus ik keerde weer huiswaarts. Graag zou ik zelf wat meer met de (moeders van) patiënten willen praten, zodat ik 's middags ook wat meer kan zonder de verpleegkundige. De standaardvragen lukken wel, maar bij een langer antwoord moet ik al snel naar de verpleegkundige kijken. Komende weken dus nog even goed met Dieuwertje de medische anamnese oefenen. 's Avonds heb ik lekker met het thuisfront gebeld. Het regende superhard en hierdoor (bleek de dag erna) kwam dokter Geofrey niet opdagen. Ondanks de vele regen zie ik de hele tijd mensen achter ons huis voetballen en volleyballen. Het kriebelt om mee te doen, maar ik heb het nog niet gevraagd, stom dat dezelfde onzekerheden die ik vroeger had in een onbekende omgeving soms weer opspelen.

Op dinsdag was het weer hetzelfde riedeltje opstaan - overdracht - ontbijt - ziekenhuis. Alleen stond Kwabi onverwachts voor de deur, we zouden vanmiddag gaan hardlopen. Echter zijn zijn hardloopschoenen gestolen, dit had ik al van de andere coassistenten gehoord. Mijn hardloopschoenen paste hij niet helaas, dus ik gaf hem wat geld zodat hij goedkope nieuwe kon kopen. Dit is ook in het belang voor mijn eigen fitheid haha. Hierna liep ik naar het ziekenhuis. Ik had met dokter Geofrey afgesproken om weer samen de kinderafdeling te doen. Toen ik hem belde dacht ik gehoord te hebben dat hij eraan kwam, maar een half uur later belde ik opnieuw en blijkbaar hadden we afgesproken dat hij eerst een operatie zou doen waar ik bij zou kijken. Dat was een open prostatectomie, het verwijderen van de prostaat door middel van een buikincisie. Ik heb dit in Nederland alleen d.m.v. een kijkoperatie gezien en dan ook echt maar 1x geloof ik. Super vet om te zien en te ervaren hoe een operatie hieraan toe gaat. In Nederland zijn er vaak 2 of 3 chirurgen die ook nog eens super gespecialiseerd zijn (bij deze casus zou een uroloog het doen). Hier stond dokter Geofrey, die ook allerlei andere dingen doet, met 1 operatieassistent steriel, daarnaast was er nog een andere operatieassistent. De spinale anesthesie werd gedaan door iemand die ook als verpleegkundige in het ziekenhuis werkt. Wat me verder opviel: katoenen mutsen en mondmaskers zitten veel lekkerder dan die weggooibare dingen in Nederland. Er gebeuren ook bijna geen operaties in Sumve, ongeveer 1 per week vertelde dokter Geofrey me. Dat staat los van de keizersnedes, daarvan zijn er enkele per week. De vragen die dr. Geofrey me stelde over de operatie zelf kon ik amper verstaan achter zijn mondmasker en met het geluid van de zuiger aan, dus ik maakte denk niet zo'n goede indruk. Na de operatie deden we weer de kinderafdeling. We deden allebei patiënten en af en toe vroeg ik of hij het wilde vertalen of vroeg ik iets ter check, dat vond hij soms een beetje gek leek het. Misschien is hij gewend dat andere coassistenten met elkaar overleggen en het opzoeken, maar als hij er toch zit kan ik iets wat ik normaal op zou zoeken maar meteen vragen dacht ik.
In de middag waren er nog een paar lab uitslagen en een jongetje wat ziek bleef. De verpleegkundige ging al naar huis en verder kon ik er niet veel mee, maar het voelde toch vervelend een patiënt achter te laten waarvan je maar moet hopen dat hij goed in de gaten wordt gehouden. Rond 17 uur zou Kwabi komen zodat we konden hardlopen, echter verscheen hij niet. Op zijn telefoon reageerde hij niet. Wellicht dat het nog niet gelukt was met zijn hardloopschoenen. Dus ging ik maar eten, mama Fausta had weer lekker gekookt, en een filmpje kijken.

Op woensdag deed ik weer samen met dr. Geofrey de visite op de kinderafdeling. Kwabi vertelde me tijdens het ontbijt dat hij gisteren nog bezig was met nieuwe hardloopschoenen kopen en daarom niet kon komen hardlopen. Vanavond een nieuwe kans! In het ziekenhuis liep alles zijn gangetje wel. Ik moet wel erg zoeken naar mijn eigen taken. Het is redelijk rustig, maar ik wil het nu ik nog alleen ben niet te druk maken voor mezelf, al voelt dat wel heel lui. Daarnaast voelt het bij veel dingen een beetje alsof er maar wat gedaan wordt, vaak wordt deels de richtlijn (die ik dan opzoek) gevolgd en ik heb het idee dat het voor elke patiënt weer net iets anders gedaan wordt. Ik zou graag wat meer gevoel van controle willen hebben zoals in Nederland, maar ik durf me nog niet heel erg uit te spreken over het beleid en de controles die de verpleegkundige uitvoert. Dit omdat ik niemand tegen me in het harnas wil jagen door nu al betweterig te gaan doen, daarnaast vind ik het ook knap hoe ze het ziekenhuis draaiende houden met de bronnen en tegenslagen die er kunnen zijn.
In de middag ging ik eindelijk weer sporten! De hort op met Kwabi, die met zijn dagelijkse 5 km en in het weekend in totaal 40 km een fervent hardloper blijkt te zijn. We liepen de achtertuin uit, langs het voetbalveld en de school over het zandpad richting de heuvel. Wat een uitzicht, ik bleef maar rondkijken naar de zakkende zon over de heuvel, de landbouwveldjes en het riviertje waar we overheen renden. Na 3 kilometer draaiden we weer om. Het was dus een zandpad, en het pad ging vals plat omhoog en omlaag, wat het iets zwaarder maakte. Het lukte me dan ook niet om de 6 km (wat volgens mijn mobiel een stuk meer was) helemaal uit te rennen, maar het tempo zat er wel lekker in het ik had me al 1.5 week niet meer zo lekker afgemat gevoeld. Hardlopen in Nederland vind ik altijd zwaar vervelend, maar hier kan ik het wel 3 maanden volhouden zo! Dan heb ik het nog niet gehad over de vele kinderen die je naroepen, stukjes met je mee rennen, naar hun vriendjes roepen dat er een blanke aankomt etc. Ik kan hier gelukkig hardop om lachen, en ze bedoelen het meestal wel goed, maar of ik eraan kan wennen betwijfel ik, Kwabi vindt het in ieder geval ook grappig.

Donderdag, Alhamisi in het Kiswahilli, deed ik de visite op de afdeling alleen want dr. Geofrey had een bijeenkomst. We hadden een tijdstip afgesproken om te kunnen overleggen, maar na meerdere keren bellen bleek hij in een vergadering te zitten. Rond 16 uur gaf ik het op en besloot naar huis te gaan, gelukkig had ik geen dringende vragen. Toen was het tijd om mijn ondergoed te wassen, want dat doen mama Fausta helaas als enige ding niet en daarna kwam Kwabi alweer om te hardlopen. Vandaag ging het een stuk beter dan gisteren, ondanks de spierpijn die wel degelijk aanwezig was. Dus morgen gaan we gewoon nog een keer. Ook fijn om na het hardlopen op de veranda samen wat te drinken, te rekken en samen in de zon te zitten met als achtergrondgeluid de voetballende en volleyballende kinderen. Ik zette wat Tanzaniaanse muziek op en Kwabi was helemaal ondersteboven van het muziekboxje wat ik heb meegenomen. Daarnaast blijft hij maar opmerkingen maken over mijn hardloopschoenen (die eigenlijk van Luc zijn), hij blijft enthousiast over alle spullen die we naar Tanzania meenemen voor ons vermaak en dat zorgt er ook voor dat ik stil sta bij wat ik allemaal voor luxespullen in Nederland heb. Mama Fausta had lekkere aardappels met groenten gemaakt dus ook vanavond was het weer smikkelen geblazen, hierna ging ik, geheel in mijn ritme, weer redelijk vroeg slapen.

Vrijdag, de laatste dag van mijn eerste weekje alleen alweer!
Morgen arriveert Dieuwertje en ik kijk er erg naar uit om met iemand te kunnen overleggen tijdens de visite, maar vooral om 's avonds gezellig te chillen, een spelletje te kunnen doen en lekker in het Nederlands te kunnen ouwehoeren.
In de ochtend deed ik de visite en dr. Geofrey zag ook een aantal patiënten. Ik vind het beleid soms nog steeds moeilijk te volgen, dus ik ben benieuwd of Dieuwertje hier een andere kijk op heeft dan ik. Daarnaast wil ik volgende week ook samen doorgaan met de kinderen goed na blijven kijken, want ik merk dat dat in wisselende mate wordt gedaan door degenen die de patiënten opnemen. Bovendien zijn er niet veel diagnostische mogelijkheden waardoor je juist veel van je lichamelijk onderzoek afhankelijk bent.
Toen ik tijdens de lunch thuis even lekker in de zon ging zitten vroeg mama Fausta of ik het koud had, of ik ziek was en of dat ik malaria had. Kennelijk houden ze hier minder van zonnen dan wij in Nederland, dus ik antwoordde maar in steenkolen Kiswahili en grammaticaal superfout: "Ninataka kupunguza ni mzungu (ik wil verminderen zijn blanke)."
Daarna zag ik dat ze mijn weggegooide, bijna verrotte avocado pakte, de prut in haar handen smeerde en lachend haar benen en armen insmeerde met de zachte avocado. Blijkbaar werkt dat erg goed als scrub, weer wat geleerd over recycling.
In het ziekenhuis bleef het wat rustig in de middag dus ik was wederom vroeg klaar. Toen ik in de zon zat te lezen liep er een vrouw langs. Nu is dat niet zo raar want er komen regelmatig mensen langs die water willen tappen uit onze tank, helemaal prima. Ook komen de zoons van mama Fausta vaak water brengen en lege flessen ophalen. Deze vrouw stak een heel verhaal af en wat ik eruit kon opmaken was ze ziek en had ze geld en eten en drinken nodig. Ik deed half of ik het niet helemaal begreep (wat deels klopte) en zei dat ze dan naar het ziekenhuis moest gaan en dat ik haar niet kon helpen en haar niet kende. Ze begon te huilen en vroeg of ze even op de bank (waar ze al op was gaan zitten) mocht liggen. Ik deed een beetje nors omdat ik haar weg wilde sturen, maar vanbinnen voelde ik me heel schuldig. Ze was heel mager en liep mank. Uiteindelijk ging ze weg maar na een paar minuten kwam ze weer terug. Ook toen heb ik haar weggestuurd.
Dit soort situaties ga ik vast en zeker meerdere keren meemaken, ook mijn voorgangers Nhu en Karin hebben dat verteld. Je kunt simpelweg niet ieders problemen oplossen, en men weet in de wijde omtrek dat er hier altijd twee student doctors wonen. Bovendien is geld geven geen structurele oplossing voor iemands problemen. Dit weet ik allemaal, maar het blijft lastig om met deze armoede geconfronteerd te worden terwijl je zelf in het meest luxe huis van het dorp woont met een mama die alles voor je doet en thuis een gezonde en rijke familie hebt die van je houdt.

Zaterdagochtend was in 2 woorden: mvua nyingi, veel regen. Daardoor kon ik wel lekker verder lezen in mijn boek. Dieuwertje kwam rond 3 uur en daarna liepen we nog even het dorp in. Je kunt hier niet zomaar het dorp in zonder enorm bekeken te worden haha. We liepen ook tegen een groep kerkmeisjes aan die ons aaiden en wilden knuffelen. Eerst wel leuk, erna wil ik toch altijd snel mijn handen weer terug. Als avondmaal had mama Fausta lekkere meatballs en een soort kool in de koelkast gezet.

Zondagochtend was het mooi weer dus kon ik lekker in de zon zitten terwijl Dieuwertje uitsliep na haar vlucht. In de middag gingen we naar de markt want we hadden avondeten en drinken nodig. Toen we bij de markt waren ging het net stortregenen en het was erg grappig om te zien hoe iedereen schuilde Op een gegeven moment wilden we toch weer verder met onze inkopen en werden we erg bekeken toen we als enigen probeerden om wat dingen te kopen terwijl de rest van het dorp schuilde onder de plastic zeilen. In de stortregen liepen we terug. Mijn 'regenjas' bleek helaas niet meer te functioneren als zodanig. Ons eerste zelfgemaakte diner hier bestond uit pasta, aubergine, tomaten, paprika, ui en wat kruiden, niet verkeerd vonden we zelf.

Op maandag, Dieuwertjes eerste werkdag, bleek het een feestdag te zijn, nationale Onafhankelijkheidsdag om het einde van de Britse bewind in Tanzania te vieren. Hierdoor stonden we voor een lege deur bij de overdracht en had dr. Geofrey al visite gelopen over de bijzondere patiënten op de afdelingen. Kwabi stuurden we maar terug naar huis want we vonden dat hij wel vrij mocht vandaag en de tuin er goed genoeg bij lag (zelf vinden we 3x per week harken best veel namelijk). Zelf wilden we wel aan het werk om erin te komen, maar de verpleegkundige had niet echt zin in een normale visite. Er lagen geen ernstig zieken en zonder een beetje vertaling van de verpleegkundige zou ons Swahili wel erg hard op de proef gesteld worden, dus vooruit we deden geen visite langs de kinderen.
We besloten wel uitgebreid de kinderdossiers door te nemen zodat Dieuwertje een beetje ingewerkt kon worden en we wisten wat voor patiënten er lagen zodat we ons in die ziektebeelden wat verder kunnen verdiepen. Daarna liepen we maar weer terug. We kwamen als snel dr. Geofrey tegen, hij ging een keizersnede uitvoeren dus we konden mooi meekijken. Leuk om weer eens een kindje geboren te zien worden! Vanwege een andere techniek ging het ook sneller dan in Nederland. Daarna tijd voor de lunch.  In de middag bleef het rustig, studeerden we en hebben we lekker hardgelopen met Kwabi. Het hardlopen gaat me ook steeds beter af, het is veel leuker dan in Nederland en ik merk dat ik mezelf elke keer fitter voel. Dieuwertje heeft altijd op heel hoog niveau triatlons gedaan dus voor haar was het niet ver en niet snel, maar ze kon wel leuk bijhouden met haar horloge hoe hard en hoe ver we gingen. De koude douche na een hardloopsessie is ook een welkome verfrissing.

Dinsdagochtend ontbeten we lekker met chapati met ei, avocado en een chapati met banaan en Nutella #heaven #fitgirls. Daarna de overdracht en even terug naar het huis. Ons plan was dat we gingen yoga’en (want meestal kunnen we pas na 09:00 uur visite lopen omdat de verpleegkundige dan nog bezig is). Het werd een chillsessie op de ‘bank’ en voor één van ons twee op de wc, ik zeg niet wie wat deed. Daarna visite welke we samen deden. We werden half uitgelachen door de moeders van de patiëntjes want ons Kiswahili behoeft toch nog wat verbetering blijkbaar, ach ja we proberen het in ieder geval best hard. De verpleegkundige, Anna, kon ons ook niet helpen want er was een grote vergadering waar ook dr. Geofrey heen was. Na de visite liepen we even langs de vrouwen- en mannenafdelingen om te kijken wat voor cases daar lagen. ’s Middags weer lekker chapati gegeten, wat gestudeerd en Dieuwertje ging even op bed liggen want ze heeft nogal last van hoestbuien. Best lekker dat we in de middagen elke keer zo rustig aan kunnen doen, maar het voelt wel enorm lui en we willen eigenlijk meer doen. Volgende week willen we daarom ook de mannen- of vrouwenafdeling erbij doen om het wat drukker te hebben. Ook lijkt het ons leuk om een aantal keer zelf op de OPD (outpatient department) te werken om patiënten te zien en eventueel op te nemen. Het bleef rustig op de afdeling, we overlegden nog het één en ander met dr. Geofrey (het grootste gedeelte van wat hij zegt begin ik inmiddels te verstaan) en rond 15:30 zat onze ‘werkdag’ er weer op. Daarna besloten we, fitgirls die we zijn, samen oefeningen te doen, sit-ups, opdrukken etc. Dieuwertje ging hierna haar verre rondje hardlopen met Kwabi (fanatiek triatlonloopster die ze is), ik besloot me even voor te bereiden op mijn telefoontje met een promovendus bij de Maag-, Darm- en Leverziekten. Jaaha, er moet toch ook gewerkt worden haha. Zo ben ik vast bezig met het regelen van het laatste deel van de studie, mijn wetenschappelijke stage.